Het energielabel
Dit label is een maatstaf om te zien hoe zuinig, milieuvriendelijk en/of energiebesparend uw gebouw is.
Bij Label A of hoger betekent het dat uw gebouw energiezuinig is.
Bij label B of C heeft uw gebouw een redelijk laag energieverbruik en is er ruimte voor verbetering.
Bij label D of lager heeft uw gebouw een redelijk tot hoog energieverbruik en is er veel ruimte voor verbetering. Voor kantoren geldt de verplichting om minimaal label C te behalen.

Duurzame energie
Duurzame energie is energie die wordt opgewekt door gebruik te maken van onuitputtelijke bronnen die in principe nooit opraken zoals zonne-energie, waterkracht, windenergie, biomassa, aardwarmte en bodemwarmte.

Energie opslag
Niet alle elektriciteit die opgewekt wordt, kan direct worden gebruikt. Dit geldt bijvoorbeeld bij PV-installaties en windmolenparken. Om deze duurzame energie optimaal te kunnen gebruiken is het wenselijk om deze te kunnen opslaan.

Ook warmte en koude kan worden opgeslagen voor later gebruik. Dit kan o.a. met een WKO-installatie.

Bij opslag van energie kan gedacht worden aan het toepassen van:

• Accu’s bij de PV-installatie;
• Een bodembron bij warmte/koude opslag (WKO);
• Een water- of ijsbuffer;
• Phase Change Materials (PCM).

Energiebesparing
Maatregelen om het energieverbruik (en daarmee ook de CO2-uitstoot te verminderen) te reduceren zijn bijvoorbeeld:

• Aanbrengen van Ledverlichting;
• Aanbrengen van aanwezigheidssensoren en voor het schakelen van de verlichting en of/klimaat;
• Toepassen van energiemonitoringssystemen;
• Toepassen van energiezuinige apparatuur;
• Stimuleren van bewust gedrag.

Ventilatie
Ruimtes binnen een gebouw moeten geventileerd worden. Dit is om ervoor te zorgen dat er voldoende frisse buitenlucht naar binnen komt en de vervuilde lucht naar buiten gaat. Hierdoor wordt een goede luchtkwaliteit gewaarborgd. Luchtkwaliteit heeft betrekking op aanwezige concentraties van CO₂, vocht, fijnstof en vluchtige organische stoffen in de lucht.
Bij een natuurlijk geventileerd gebouw verloopt zowel de toe- en afvoer van lucht op natuurlijke wijze. De toevoerlucht komt binnen via ventilatieroosters, ramen, kieren en naden. Door middel van doorstroom wordt de lucht ook weer afgevoerd.

Circulariteit in vastgoed
De R-ladder van circulariteit laat zien dat er verschillende niveaus van circulariteit zijn: Hoe hoger het niveau, hoe meer er sprake is van circulariteit en hoe lager het gebruik van grondstoffen en de milieudruk is. Deze is ook van toepassing op vastgoed: Afzien van nieuwbouw door bestaande bouw – eventueel door renovatie of transformatie – in te zetten voor de huisvesting van een organisatie, is vanuit circulair oogpunt een hoogwaardigere strategie.

Gebouwflexibiliteit
Een gebouw dat flexibel aangepast kan worden, denk aan modulaire constructies en installaties tot het inbouwen van reservecapaciteit in ruimte, voorzieningen en klimatisering, is toekomstbestendiger dan een gebouw waarbij dit niet mogelijk is. Dit verlengt de levensduur en verhoogt het circulaire gebruik.
Er zijn diverse strategieën denkbaar om de flexibiliteit van gebouwen te verhogen, van modulaire constructies en installaties (als ‘Legoblokjes’) tot het inbouwen van reservecapaciteit in ruimte, voorzieningen en klimatisering.

Als u meer informatie wilt over gebouwflexibiliteit, kunt u hier contact opnemen met TRAJECT-team Duurzaamheid, Circulariteit en Milieu.

Losmaakbaarheid
Losmaakbaarheid is de mate waarin elementen in een gebouw zodanig demonteerbaar zijn dat deze elementen hoogwaardig hergebruikt kunnen worden. Hierin zijn verbindingen tussen elementen in hoge mate van belang: Hoeveel verbindingen zijn er, zijn ze toegankelijk en welk type is gebruikt?
Bij voorkeur zijn er zo min mogelijk verbindingen aanwezig en is de toegankelijkheid ervan groot (je kan er bij zonder iets stuk te maken). Daarnaast zijn “droge” verbindingen (bijvoorbeeld bouten, schroeven, spijkers) beter dan “natte” (bijvoorbeeld lijm, kit, cement, lassen).
Voor de meeste bestaande (en ook nieuwe) gebouwen geldt dat dit niet standaard is.

Luchtkwaliteit
Eisen voor een goede luchtkwaliteit zijn per ruimte en functie anders. Zo gelden voor een laboratorium andere eisen aan de luchtkwaliteit en waardes voor luchtverversing dan voor een dierenopvangcentrum. Zelfs als de luchtverversing goed is, kan het zijn dat er klachten worden ondervonden door de gebouwgebruikers.

Een hoge CO₂-concentratie en te lage of hoge luchtvochtigheid kunnen bijvoorbeeld leiden tot gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid, luchtweg- en keel problemen, neus- en oogirritatie.

Thermisch comfort
Thermisch comfort heeft te maken met hoe tevreden u bent over de temperatuurbeleving in de ruimte waar u zich bevindt. Niet iedereen ervaart dezelfde comfort bij dezelfde temperatuur. Daardoor is het regelen van de temperatuur belangrijk, en mogelijk per ruimte wenselijk.

Ook heeft tocht met het thermisch comfort te maken. Tocht is een luchtstroom, deze kan een andere temperatuur hebben dan de ruimte. Luchtvochtigheid heeft ook een grote invloed op de beleving van thermisch comfort.

Hier en hier is een artikel te lezen hoe TRAJECT het thermisch comfort heeft geoptimaliseerd voor 2 middelbare scholen.

Daglichttoetreding
De hoeveelheid daglicht die binnenkomt in een gebouw heeft een belangrijke invloed op de gezondheid van gebouwgebruikers. Uit onderzoek is gebleken dat voldoende daglicht resulteert in een hogere productiviteit. Daglicht heeft invloed op je biologische klok en de aanmaak van vitamine D, wat de kans op een depressie vermindert.

Zon-/lichtwering
De aanwezigheid van zon-/lichtwering in een gebouw is van groot belang. Hoewel daglichttoetreding gewenst is, kan er ook lichthinder optreden, doordat je bijvoorbeeld in de zon kijkt of last hebt van de reflectie van de zon op je beeldscherm of de vensterbank. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot verminderde concentratie, meer vermoeidheid aan de ogen, hoofdpijn of zelfs migraines.

Vanuit verschillende beoordelingsrichtlijnen omtrent gezondheid worden functionele eisen gesteld aan zon- en lichtwering.

Aantrekkelijk in- en exterieur
Verblijven in een gebouw met een aangename inrichting en terreinomgeving heeft een positieve invloed op de gezondheid, maar ook op de effectiviteit, creativiteit en productiviteit van werknemers. Zicht op groen kan bijvoorbeeld stress-verlagend werken en een aangenaam uitzicht kan prestaties verbeteren.

Met voldoende beplanting, bewust kleur- en materiaal gebruik, sfeervol meubilair, kunstzinnige objecten en aangename verlichting wordt een prettige werkomgeving gecreëerd, waar mensen graag verblijven.

Kwaliteit van kunstverlichting
Kunstverlichting heeft invloed op je biologische klok. Deze beïnvloedt zaken als je lichaamstemperatuur, bloeddruk en stofwisseling. Met geavanceerde kunstverlichting, zoals biodynamische verlichting, kan daglicht worden nagebootst. Hiermee kunnen bijvoorbeeld “concentratie boosts” worden gestimuleerd, dit kan de productiviteit verhogen. Met dergelijke systemen kan een optimale verlichtingskwaliteit worden gerealiseerd.
Denk bij de kwaliteit van kunstverlichting ook aan aspecten als verlichtingsniveau, flikkering, kleurweergave, verblinding, contrast en bediening.

Geluidsoverlast
Open werkzones, licht afwerkmateriaal en het zichtbaar laten van de installaties aan het plafond dragen bij aan meer ‘lawaai’ op de werkvloer. Geluidsoverlast kan binnen het gebouw ontstaan, bijvoorbeeld door het koffiezetapparaat of door pratende collega’s, maar ook door geluiden van buitenaf. Of de akoestiek is niet goed, waardoor er galm ontstaat Geluidsoverlast zorgt ervoor dat je je minder goed kunt concentreren. Het veroorzaakt stress en irritatie, dit heeft een mogelijk effect op de nachtrust, en kan leiden tot een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en psychische aandoeningen.

Stimuleren gezonde voeding
Gezonde voeding kan gestimuleerd worden door voornamelijk gezond voedsel aan te bieden en dit direct of indirect te promoten.

Indeling en voorzieningen
De indeling van ruimten en de aanwezige voorzieningen bepalen de tevredenheid van gebruikers over het gebouw. Zijn er voldoende (ergonomisch verantwoorde) werk- en zitplekken, belruimten, overlegruimten, concentratieruimten, pantry’s, opslagruimten en toiletten? Daarnaast kunnen ruimten voor ontspanning en socializen, eten & drinken, sport/fitness, douchen- en omkleden, kolven e.d. een belangrijke aanvulling zijn. Denk bij voorzieningen bijvoorbeeld aan meubilair, aankleding, beplanting, apparatuur, IT/ multimedia, stopcontacten, schoonmaak, kinderopvang, parkeerplaatsen, etc.

Klimaatadaptatie
Klimaatadaptatie heeft te maken met het tegengaan van hitte-eilandeffecten (opwarming van stedelijke gebieden) en het beter omgaan met droogte, wateroverlast en luchtvervuiling. Met vergroening op het terrein en het gebouw (in plaats van verharding) kunnen deze effecten lokaal aangepakt worden. Het is dan wel belangrijk om bij beplanting te kiezen voor (inheemse) soorten die ook tegen droogte kunnen. Oplossingen voor watermanagement (o.a. infiltratie- en bergingsvoorzieningen) waarmee het riool ontlast wordt, dragen bij aan klimaatadaptatie.
Voorbeelden van mogelijke maatregelen t.b.v. klimaatadaptatie zijn:

• Groene daken, groene gevels & groene balkons
• Groot groen/onverhard oppervlak op het terrein
• Doorlatende verharding en materialen (leiding, krat, substraat) met een holle ruimte in de bodem
• Wadi’s, greppels en regenwaterbassins

Biodiversiteit
Het integreren van biodiversiteit op het terrein en op het gebouw zorgt voor structurele verbetering van de aanwezige planten en dieren in en rond gebouwen.
Denk hierbij aan een insectenhotel, speciale beplanting voor bijen en vlinders, groen i.p.v. verharding op het terrein, vogelhuisjes, vleermuiskasten en takkenril (voor amfibieën).

Waterbesparende voorzieningen
Denk hierbij aan toiletten en urinoirs met beperkte spoelvolumes en spoelkeuzeknoppen- en onderbrekingen, waterbesparende douchekoppen, kranen met doorstroombegrenzing, bemetering en monitoring op het watergebruik of beplanting met een zeer lage waterbehoefte en droogtebestendigheid.

Duurzaam vervoer
Verduurzaming van het vervoer leidt tot significante vermindering van CO2-uitstoot. Vaak heeft het ook nog financiële voordelen, bijvoorbeeld door belastingvoordelen en subsidies.

Inkoop duurzame voeding
Er zijn verschillende manieren om rekening houden met de duurzaamheid van voeding bij inkoop:

• Bied voldoende plantaardige gerechten of alternatieven aan
• Stem het aanbod van producten af op de vraag om verspilling te voorkomen
• Kies voor seizoensproducten of soorten die het hele jaar door beschikbaar zijn
• Kies voor producten met als herkomst Nederland of Europa
• Kies voor producten met een keurmerk (o.a. Biologisch, Beter Leven, MSC/ASC, Fairtrade, UTZ, Rainforest Alliance)

MVO beleid
MVO houdt in dat de organisatie deelneemt aan activiteiten en processen die te maken hebben met goede doelen, vrijwilligerswerk en social return (kansen creëren voor mensen met afstand op de arbeidsmarkt). Ook kan een percentage van de opbrengst uit projecten hierin worden geïnvesteerd worden.

Duurzaamheids- en gezondheidsambities
Duurzaamheidsambities zijn doelen om als organisatie een kleinere impact op het milieu te realiseren. Gezondheidsdoelen zijn bedoeld om de gezondheid van de mensen binnen de organisatie te verbeteren. Om deze doelen te bereiken worden vanuit de organisatie bepaalde maatregelen ingezet, zoals bijvoorbeeld het trainen/opleiden van werknemers in de verduurzaming van bedrijfsprocessen, of bedrijfskorting aanbieden op sportabonnementen voor werknemers.

Communicatie
Communicatie over het gebouw omvat bijvoorbeeld gebruikerstevredenheid, verbeteringsmaatregelen, onderhouds- en verbouwingsaankondigingen, eigenaar/huurderwijzigingen en de gevolgen hiervan. Belangrijke stakeholders zijn technische diensten, beveiliging, schoonmaak, leveranciers en afval verwerkers.

Verbinding
Verbinding – zowel tussen werknemers en de organisatie als tussen werknemers onderling – is essentieel voor een gezonde organisatie. De effecten van deze verbinding zijn namelijk aanzienlijk, met name op het gebied van verloop en ziekteverzuim. Met activiteiten als gezamenlijke lunches, bedrijfsuitjes, excursies, teamdagen, workshops, pub-quizzen, spellen en wedstrijden e.d. kan op een leuke manier op verbinding worden ingezet.

Gebouwdossier
Een gebouwdossier is een gedetailleerd verslag van de geschiedenis, kenmerken en tekeningen van een gebouw. Dit dossier vergemakkelijkt een soepele overdracht aan nieuwe eigenaren of beheerders en helpt bij het plannen van onderhoud, verduurzaming en verbeteringen door de huidige status en kwaliteit van het gebouw vast te leggen.

DMJOP
Een Duurzaam MJOP (DMJOP) biedt integraal inzicht in zowel noodzakelijk onderhoud als energiebesparende en andere verbeteringsmogelijkheden voor huisvesting. Door verbeteropties te koppelen aan natuurlijke vervangings- of onderhoudsmomenten, kan de uitvoering van maatregelen kostenefficiënter zijn en wordt de overlast door werkzaamheden verminderd.

Veiligheidsbeleid
Een aantal zaken omtrent bedrijfsveiligheid zijn wettelijk verplicht om te regelen, waaronder arbobeleid, bedrijfshulpverlening (BHV), EHBO, evacuatie, calamiteiten en brandveiligheid. Hiervoor kunnen echter ook aanvullende beleidsmaatregelen worden opgesteld, zoals inbraakpreventie, cybersecurity, technische installaties of pandemieën.

Gebruiksvriendelijkheid
Bij een gebruiksvriendelijk gebouw kan gedacht worden aan de volgende aspecten:

• Duidelijke en goed zichtbare ingangen/entrees
• Duidelijke en goed zichtbare balie/receptie
• Toegankelijke en overzichtelijke plattegrond
• Duidelijke bewegwijzering en informatieborden in het pand en op het terrein (ook in een parkeergarage)
• Aanwezigheid van een gebouwhandleiding
• Toepassing van systemen met een lage complexiteit/volledig geautomatiseerd
• Hoge toegankelijkheid voor mindervaliden