Februari 2020 was met de stormen Dennis, Ciara en Ellen op zijn minst onstuimig te noemen. Ook de stikstofcrisis zorgt voor onstuimige situaties en stormt nu al geruime tijd over Nederland. We raken er niet over uitgesproken, maar wat is nu concreet het effect voor de bouwsector? Kunnen bouwprojecten doorgang vinden en welke eisen zijn daaraan verbonden?

In Nederland wordt meer stikstof uitgestoten dan goed is voor mens en natuur. Dit overschot aan stikstof veroorzaakt in de natuur veel problemen. Zo zorgt het stikstofoverschot ervoor dat natuurgebieden overwoekeren en dat de bodem verzuurt. Beide hebben grote effecten op de ecosystemen, daarom mag de stikstofneerslag (depositie) in Nederland niet verhogen. Een te hoge concentratie van stikstof is daarnaast ook schadelijk voor de mens en kan gezondheidsklachten veroorzaken via lucht, bodem, water en voeding.

Het verbod op extra stikstofemissie geeft voor de bouw een procedureel probleem. De eis voor afgifte van een bouwvergunning is namelijk dat de stikstofdepositie niet groter is dan 0,00 in de nabij gelegen natuurgebieden de zogenoemde Natura 2000 gebieden. De waarde van 0,00 is de laagst meetbare waarde en wordt daarom uitgedrukt in 0,0049 mol/he/jr. Op gebouw/projectniveau is deze waarde bijzonder laag. Projecten met grotere afstand tot natuurgebieden of waar de waarde kleiner is dan de grenswaarde, kunnen een bouwvergunning verkrijgen.

De stikstofdepositie wordt bepaald door middel van de AERIUS rekenmodule. Deze rekenmodule neemt alle factoren die verantwoordelijk zijn voor de stikstofdepositie mee en berekent de effecten op omliggende natuurgebieden. Hoe dichter het project bij een gevoelig natuurgebied ligt hoe lastiger het is om aan de grenswaarde te voldoen. In de onderstaande grafiek wordt de stikstofemissie van een indicatief project weergegeven. De emissie wordt vooral veroorzaakt door het verwarmen (uitgaande van gas), vervolgens de gehele bouwfase (waarbij materieel op de bouwplaats maatgevend is) en als laatste door transport in de gebruiksfase, waarbij bij dit project personenvervoer maatgevend is.

Parijs akkoord, Green Deal, Greta Thunberg, verduurzaming en de energietransitie zijn dagelijks in het nieuws, het kan dus niet anders dat Nederland heel druk bezig is met het verminderen van CO₂-uitstoot. Daarnaast heeft de Hoge Raad 20 december uitspraak gedaan in de Urgenda Klimaatzaak; De Nederlandse staat moet een CO₂-reductie van 25% bewerkstelligen in 2020. Maar hoe staat de Nederlandse CO₂ reductie er anno eind 2019 eigenlijk voor en zijn we goed bezig?

Om de doelstellingen uit het klimaatakkoord en de Urgenda klimaatzaak te behalen, zal er vaart gezet moeten worden aan de vermindering van de CO₂-uitstoot. Want op basis van de meest recente gegevens (2018) van de Rijksoverheid stoot Nederland jaarlijks 14,5% minder CO₂ (en equivalenten) uit ten opzichte van 1990. Dit is een flink verschil met de 25% die Urgenda heeft afgedwongen.
Dit terwijl de economie groeit en de vraag naar nieuwbouw van woningen nog steeds uitermate hoog is. De rijksoverheid geeft aan dat om het woningtekort op te lossen er in de periode van 2019-2024 jaarlijks 75.000 woningen moeten worden gerealiseerd. Met de wetenschap dat ieder huishouden jaarlijks ongeveer 8 ton aan CO₂-uitstoot aan (onder andere) energie en vervoer, lijkt een vermindering een steeds groter wordende uitdaging.

De behoefte aan nieuwe woningen lijkt dus haaks te staan op de noodzaak tot vermindering van CO₂-uitstoot, maar dit hoeft niet zo te zijn. Door positief te bouwen kunnen we de negatieve gevolgen van CO₂-uitstoot aanpakken. Positief bouwen is het bouwen zonder CO₂-uitstoot. Positief bouwen is geen drempel die genomen moet worden, maar een (nieuwe) weg met (nieuwe) kansen. Het vergroot de waarde van een gebouw en zorgt ervoor dat we door kunnen blijven groeien zonder geremd te worden door CO₂-uitstoot.

Een onderdeel van positief bouwen is het materiaalgebruik van de bouw. Door het gebruik van circulaire en natuurlijke materialen zoals hout wordt de CO₂-uitstoot verminderd. Ook het gebruik van groen in bijvoorbeeld daken zorgt ervoor dat er actief kan worden bijgedragen aan de vermindering van CO₂-uitstoot. Met positief bouwen gaan we vol goede moed het nieuwe decennium in. Want de grootste bijdrage die wij kunnen leveren, is geen bijdrage aan de CO₂-uitstoot.

Eén van de beste schoolgebouwen van Nederland is een feit! In opdracht van STIP Openbaar Basisonderwijs Hilversum heeft TRAJECT het projectmanagement, installatie- en duurzaamheidsadvies, ontwerp (i.s.m. Mies Architectuur en Donker Groen) en de uitvoering begeleid.

In 2016 is gestart aan de nieuwbouw van de Sterrenschool omdat het oude gebouw niet meer voldeed. Samen met STIP Hilversum vonden wij dat het nieuwe gebouw moest behoren tot één van de beste van het land. Zo’n school heeft vrijwel geen energie nodig, is super gezond voor de leerlingen en omgeving, bevordert het leren en heeft minimale impact op het milieu. Deze ambities van STIP hebben de projectmanagers en adviseurs van TRAJECT weten te vertalen in een duurzaam, gezond, aardgasloos en in hoge mate circulair gebouw met energielabel A+++, binen planning en budget!

Innovatief onderwijs
In de Sterrenschool zijn, naast het vernieuwende schoolconcept, diverse innovatieve en uitdagende oplossingen gekozen. Zo is de gymzaal geschikt voor het bewegingsonderwijs van 2020, met onder andere een interactieve wand en de nieuwste gymtoestellen, waarmee talloze nieuwe uitdagende lessen gegeven kunnen worden. In de school is ook een kinderdagverblijf gevestigd en is een ruimte voor 2e-lijns zorg. Alle voorzieningen zijn in het gebouw aanwezig voor een integrale benadering van onderwijs en zorg voor kinderen. Het plein is ingericht als uitdagende en leerzame natuurlijke omgeving voor jong en oud, en is voorzien van een moestuin. Op het gebouw is een heus buitenlokaal aanwezig waar, als het weer dat toelaat, les gegeven kan worden. Vanaf de eerste verdieping glijden de kinderen in de pauze zo naar het plein met de vaste glijbaan.

Gezondheid
Vanuit de wetenschap dat het gebouw veel invloed heeft op de leerprestaties en gezondheid van kinderen, is de Sterrenschool ontworpen als gezond gebouw. Het gebouw voldoet minimaal aan de eisen van Frisse Scholen klasse B, wat onder andere betekent dat er veel wordt geventileerd met gefilterde lucht, er koeling aanwezig is en veel aandacht voor akoestiek. Bijzonder is de LED-verlichting, deze is biodynamisch en kan door het veranderen van kleur en sterkte de concentratie van kinderen verbeteren.

Klimaatadaptatie
Het plein is zo groen mogelijk en zo min mogelijk verhard, wat een positief effect heeft op het stedelijke opwarmingseffect. Het regenwater dat op het gebouw en terrein valt wordt onder het plein geïnfiltreerd en opgeslagen. Zo wordt droogte in de omgeving verminderd en blijft regenwater uit het riool.

Circulariteit en duurzaamheid
het oude gebouw is niet gesloopt maar gedemonteerd. De vrijkomende materialen zijn deels hergebruikt en voor de rest gerecycled. Zo zijn de kozijnen verzaagd tot nieuwe kozijnstijlen, de reststukken gebruikt in houten vloeren en ook de balken zijn rechtstreeks hergebruikt. De oude vensterbanken hebben in het nieuwe gebouw zelfs een nieuw doel gekregen als plinten. Het gehele terrein is ook circulair, alle verharding is namelijk hergebruikt, grotendeels zelfs rechtstreeks van het oude plein.

Het schoolmeubilair is ook volledig circulair en gemaakt van oude schoolmeubels en delen van bureau’s. Zo komen de tafelbladen uit een kantoor van ABN Amroen zijn ook de garderobekasten gemaakt van oude bureau’s.
De overige materialen zijn zo gekozen dat deze waar mogelijk demontabel zij en een zo laag mogelijke milieu-impact hebben. Zo is de gevel van hout (binnen en deels buiten), zijn cradle2cradle bakstenen gebruikt en is alleen gebruik gemaakt van FSC hout.